[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Zagadnieniepowściągliwości należy porównać z zagadnieniem wstrzemięz
liwości, patrz wyżej, q.146.(104A) Wujek i Dąbrowski tłumaczą tu  continentia przez  wstrzemięz
liwość.(105) A.2.Tłum.franc. N'a-t-elle pas plutót pour matiere tous les actes dont la'continence' concourt � cette beaute gen�ral� honn�t� universelle dont parle S.Ambrose? Tłum.ang. It would seem that desires for pleasures of touch arę not thematter of continence.For Ambrose says.Generał decorum by Its consistent form andthe perfection of what is virtuous is restrained in its every action.(106) Q.155, 3.W niepowściągliwym zatem nie jest wypaczony rozum (sumienie),lecz wola, która wbrew rozumowi decyduje się na ulegnięcie pokusie, wpowściągliwym wola kieruje się rozumem i pokusie nie ulega.(107) Ad 1.Tu autor zaznacza różnicę między umiarkowaniem a powściągliwością:podmiotem pierwszej są siły zmysłowych popędów, a jej funkcja polega nazaprowadzaniu w nich ładu.Podmiotem drugiej jest wola, a funkcja jej polega naumocnieniu woli do opierania się wzburzonym popędom.(107A) Wujek:  wstrzemięz
liwej.(108) Q.155, 4, ad 2.Gwałtowność i natężenie żądz (a więc pokus) zależy odtemperamentu fizycznego (ex naturali complexione), do którego należy dyspozycjaorganizmu wrodzona, odziedziczona lub nabyta, zależna od płci i wieku, orazwszystko co podnieca zmysły, a więc środowisko społeczne i towarzyskie (quidamhabent opportunitates delectationum concupiscentiam inflammantes).Im więcejtrudności do przezwyciężenia, tym większa zasługa.Moc woli ma tu szczególne poledo wykazania się.Wiąże się z tym wiele powikłań, do których trafnego rozwiązania205potrzebna jest praktyczna mądrość czy umiejętność rozumu.Jeśli związane z tą walkącierpienia zwiąże się z miłością Boga, zyskuje się Jego pomoc, a sama walka jestpełna zasług.Napięcie tej miłości wpływa na zmniejszenie żądz.Miłość Boga i niewzruszoność sumienia są duchowymi przyczynami zmniejszeniażądz.Chodzi tu o postawę ducha w okolicznościach wymienionych poprzednio, z tymjednak, że te okoliczności są od nas niezależne, my za nie-winy nie ponosimy,Natomiast za przyczyny duchowe jesteśmy odpowiedzialni, bo one od nas zależą.Gwałtowność popędu zmniejsza się w miarę rozwoju cnoty umiarkowa-nia, która maswą siedzibę w popędach celem poddawania Ich rozumowi.Motywem fu może byćpoczucie godności ludzkiej, wzgląd czesności, albo też cnota umiarkowania wlanarazem z łaską uświęcającą, a zwiększająca się razem ze wzrostem miłości do Boga.Aponieważ i poczucie godności osobistej i łaskę możemy zdobyć my, my też jesteśmyprzyczyną ich braku i pochodzącej z tego braku gwałtowności żądz.Dlatego tutaj Imgwałtowność jest większa, tym nasza zasługa w zwalczaniu ich jest mniejsza.(109) Q.156, 1.Względy cielesne, psychofizyczne, 54 tylko  sposobnościąniepowściągliwości, która z różnych względów zachodzi jednak nie w ciele, lecz wduszy, tj.w rozumie i w woli: jest tu mocno zaznaczony postulat wyrobienia rozumu iwoli.(110) Ad 2.św.Tomasz bardzo mocno stoi na stanowisku wolności woli orazkonieczności jej wyrabiania t stosowania.(111) Niektóre nowoczesne teorie etyczne i psychologiczne stoją na odmiennymstanowisku, głosząc właściwość zaspokajania żądzy, a to celem uniknięciakompleksów.Teorie te, oczywiście, nie uwzględniają pomocy łaski Boskiej, którejpomoc w opieraniu się popędom widzi św.Tomasz (ad 2).(112) Q.157, 1.A
askawość (Woroniecki: wyrozumiałość)  clementia; łagodność mansuetudo, w Piśmie św.częściej: cichość.(113) Q.157, 2, ad 2. Clementia hoc primum praestat, ut quos dimittit, nihil aliusillos patl debuisse pronuntiat; venia vero debitae poenae remissio est'.Franc.:  Laclemence a pour premier object de declarer que la pełne merite ne doit depassercertaines limites, tandi Que le pardon, c'est le remission de la pełne merit�: ang.: Clemency grants this, In the first place, that those whom she sets free are declaredImmune from all further punishment; and remission of punishment due amounts to apardon.(114) O epicheia patrz a.nast, ad 1; więcej w q.120.(115) O  błogosławieństwach i  owocach patrz tom  o męstwie , str.195-197.(116)  Srogie", tak tłum.łac. saevitia , choć być może bardziej by odpowiadało dzikie , patrz niżej q.159, 2.(117) Q.158.Gniew-ira; gniewliwość  iracundia, w znaczeniu albo usposobienia,albo dawania upustu gniewowi, gniewania się.Gniewliwość w pierwszym znaczeniujest wadliwa; w drugim może być cnotliwa zależnie od celu i sposobu posłużenia sięgniewem.Autor nie jest zwolennikiem charakteru określanego przez  ciepłe kluski".Całe to zagadnienie jest ważne dla moralności ludzkich uczuć.Więcej o moralnościgniewu można znalez
ć w  De mało , q.12, 1.(118) Q.158, 1, ad 3.Odwet  vindicta, choć niekiedy vindicta oznacza pomstę, aniekiedy zemstę, która wydaje się być odwetem, pomstą dla zaspokojenia namiętności.206(119) Q.158, 2, arg.4. Instynkt walki , tak tutaj tłumaczę  Irasci.sit actus naturalispotentiae quae est arascibilis ,  vis irascibilis czasem tłumaczę przez  siłagniewliwa , częściej przez  siła dążeń mocnych ; patrz o tym tabelkę w tomie  Omęstwie , str.175(120) Ad 2 [ Pobierz całość w formacie PDF ]