[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Natomiast kulturę Desanamożna nazwać wizualną, ale jej wizualność jest odmienna od tejzachodniej, uprzywilejowującej obserwacyjny dystans.U luduDesana zasadniczy nacisk spoczywa na integrującej, ożywiającejenergii koloru.Kolor przechodzi tu w zapach, a potem w smak.Jako uczestnicy kultury Zachodu jesteśmy skłonni nie zauważaćwielowymiarowego charakteru zmysłowości w innych kulturach.Tymczasem ażeby zrozumieć sensoryczny model danej kultury,winniśmy zwracać uwagę na wzajemne oddziaływanie na siebiewszystkich zmysłów, pamiętać o tym, że znacząca jest nie tylkohierarchia zmysłów, ale i sposoby, w jakie wiążą się one ze sobą (Classen 1993: 136).Classen podkreśla, żemodele zmysłowe to modele konceptualne, a wartości zmysłowe to wartościkulturowe.Sposób, w jaki społeczeństwo doznaje, jest sposobem, w jaki rozu-mie.(& ) Wartości zmysłowe nie tylko kształtują doświadczenia w ramach danejkultury, lecz także wyrażają jej ideały, nadzieje i lęki.Sprawiedliwość i życie sąpojmowane w kategoriach temperatury bądz zapachu.Zmierć to utrata ciepłalub zapachu.Płodność i prokreacja to kolory.(Classen 1993: 136-137)Zmysłowość ciała wiąże się integralnie z układem relacji spo-łecznych i z porządkiem aksjologicznym danej kultury5.Nasyce-5Zob.: Podobnie jak wartości zmysłowe są wartościami społecznymi, taki zmysłowe relacje są relacjami społecznymi.Stosunek między ciepłem i zimnemw kosmologii Tzotzil nadaje strukturę stosunkom między mężczyznami a kobieta-mi.Stosunek między wzrokiem a słuchem w kosmologii Ongee strukturuje relacjeNabywca: Kamila Le?niewska 2012-12-05 324 Smakowanie światanie sensorium tymi wartościami w szczególny sposób uczy czło-wieka postrzegać, pojmować i odczuwać świat:Kiedy porządek sensoryczny wyraża porządek kosmiczny, o kosmologiachnie tylko czyta się lub słucha, są one także przeżywane cieleśnie.Zawsze gdykobieta Tzotzil bosymi stopami stąpa po chłodnej ziemi, zostaje jej przypo-mniane zimno symboliczne.Tzotzil czują kosmologię poprzez ciepłotę swychciał, Ongee wdychają ją z każdym oddechem.Desana widzą swą kosmologięw kolorach, słyszą ją w muzyce, smakują wraz z jedzeniem.Te sensorycznekosmologie uświadamiają nam, że percepcja jest kulturowo kształtowana nawiele sposobów, a zachodnie modele konceptualizacji nie mogą ująć zmysłoweji symbolicznej różnorodności.Kiedy podchodzimy do innych kultur nie poprzezparadygmaty narzucone przez Zachód, ale w ramach ich własnych kategoriizmysłowości, odkrywamy nie światopoglądy (world-views) czy też społeczeń-stwa oralne/auralne, ale światy zmysłów.(Classen 1993: 137-138)Oderwanie się od naszego własnego świata zmysłowości niejest jednak łatwe.W nim bowiem zakorzenia się odczuwanieświata oraz myślenie o nim.MYZLENIE POPRZEZ ZMYSAYPercepcję zmysłową zwykliśmy traktować jako akt natury ra-czej fizycznej niż kulturowej, jako zbieranie danych dotyczącychotoczenia.Konceptualizując świat za pośrednictwem wizualnychmiędzy łowcami świń a łowcami żółwi.U Desana małżeństwa zawierane są mię-dzy grupami krewniaczymi klasyfikowanymi według różnych zapachów.Te sensoryczne relacje są jednocześnie relacjami moralnymi.Tzotzil, okreś-lając mężczyzn jako gorących a kobiety jako zimne, za pomocą doznań termicz-nych wyrażają nie tylko ideę odmiennych płci, ale i różny status i inne role kobieti mężczyzn w społeczeństwie.Gorąco jest kojarzone z porządkiem i siłą, zimnoz nieporządkiem i niemocą.Zatem określenie mężczyzn jako gorących sprawia,że stają się oni czynnikiem porządku, dominującym w społeczeństwie Tzotzil,a określenie kobiet jako zimnych, że są podporządkowanymi im czynnikami nie-ładu (Classen 1993: 136-137).Nabywca: Kamila Le?niewska 2012-12-05 Smak etnograficzny 325modeli poznawczych, skłonni jesteśmy lekceważyć ich zmysłowepodstawy i traktować jako abstrakcyjne czy neutralne.Pomijamysposób, w jaki myślenie o świecie zakorzenione jest w naszej cie-lesnej, zmysłowej naturze; pomijamy też fakt, że jak twierdziClassen nie tylko myślimy naszymi zmysłami, ale i myślimypoprzez nie (Classen 1993: 8-9)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]