[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Przyjmuje ono, Ýe poszczególne osoby nieÝyjà obok siebie, ale stanowià powiàzany system elementów wzajemnie na siebieoddzia"ujàcych.Zatem przestrzeganie prostych zasad dobrego rodzinnego funk-cjonowania powinno prowadziç do akceptacji niepe"nosprawnoÊci dziecka orazwspólnego poszukiwania róÝnych sposobów radzenia sobie z nià i jej skutkami.Te zasady to:" okazywanie sobie uczuç," obdarzanie siebie nawzajem mi"oÊcià," wspólne sp´dzanie czasu," bawienie si´," okazywany w codziennych sytuacjach wzajemny szacunek," uczenie dzieci odróÝniania dobra od z"a i samemu post´powanie zgodnie z ty-mi zasadami," Ýyczliwe s"uchanie siebie nawzajem," szanowanie wyborów cz"onków rodziny i zach´canie ich do samodzielnoÊci.Doros"e osoby z niepe"nosprawnoÊcià cz´sto jako czynnik wspierajàcy ichw dzieci’
stwie podajà: wsparcie ze strony rodziny, motywowanie do samodziel-noÊci, posy"anie do grupy rówieÊników, motywowanie do nauki, rozwoju.WÊród czynników ograniczajàcych podajà: izolowanie od rówieÊników, Êrodo-wiska, wyr´czanie, nadmiernà opieku’
czoÊç, brak wiary w ich si"y (Maj, Resler-Maj, 2007).Jacy zatem sà rodzice pozytywnie wspierajàcy dziecko z niepe"no-sprawnoÊcià (i nie tylko) w rozwoju?ROZWÓJ I WYCHOWANIE DZIECKA W WIEKU& 77Wspierajàcy dziecko rodzice:" sà dumni z dziecka, z jego samodzielnych dokona’
, z jego sukcesów," stwarzajà poczucie bezpiecze’
stwa przez swojà fizycznà obecnoÊç, nie krzy-czà, nie bijà, nie ranià uczuç ostrà krytykà, ocenà, niesprawiedliwoÊcià," przytulajà, g"aszczà,  noszà na barana , baraszkujà, s"uchajà z uwagà (sadza-jàc dziecko na poziomie swojej twarzy albo kucajàc naprzeciw niego)," sà sobà, nie udajà przed dzieckiem innych niÝ sà (mówià o swoich s"aboÊciach,co lubià, czego nie lubià itp.)," sà tolerancyjni  rozumiejà, Ýe dziecko ma swoje indywidualne potrzeby, róÝ-ne swoje ludzkie s"abostki," dostrzegajà uczucia dziecka i akceptujà jego p"acz, z"oÊç, spontanicznà radoÊç,tzw.marudzenie czy po prostu z"y humor," akceptujà dziecko z jego p"cià, urodà, defektami, ale ganià za z"e zachowanie,jednoczeÊnie wyjaÊniajàc swoje zachowanie," dbajà o wyglàd fizyczny dziecka, zach´cajà je do dba"oÊci o cer´, fryzur´,ubiór," kierujà si´ jasnymi dla dziecka normami i regu"ami, sà konsekwentni, przez cosà dla dziecka przewidywalni i nie budzà l´ku," zauwaÝajà i odpowiednio reagujà na zmieniajàce si´ potrzeby rozwojowedziecka, nie wymagajàc za duÝo od m"odszego, a dajàc coraz wi´cej samo-dzielnoÊci starszemu," nie przeszkadzajà w spontanicznej aktywnoÊci dziecka, np.: akceptujà, gdytrzylatek wspina si´ po drabinie, pozwalajà biegaç starszemu, mimo Ýe si´spoci, korzystajà z okazji bycia razem, gdy pi´ciolatek garnie si´ do pomocyw kuchni, nie karzà dziecka, gdy sama sytuacja niesie kar´  np.oparzy"o si´dotykajàc Êwieczki, chwalà za prace i dobre ch´ci, a nie tylko za ko’
cowyefekt," mówià o swojej mi"oÊci do dziecka i okazujà jà gestami nie tylko wtedy, gdyono domaga si´ takiej deklaracji, kontrolujà swoje nastroje emocjonalne i nieodreagowujà ich na dziecku," rozbudzajà u dziecka ciekawoÊç Êwiata, ch´ç do nauki i poznawania no-wych miejsc, rzeczy, osób poprzez zawoÝenie dziecka w ciekawe miejsca,kontaktowanie z innymi osobami, cz´ste wyprawy piesze czy rowerowe zamiasto," pozwalajà towarzyszyç dziecku w róÝnych codziennych sytuacjach, w"àcza-jà je w rozwiàzywanie problemów, pytajà o zdanie, opinie, zach´cajà do sa-modzielnoÊci (Bartnikowska, Úyta, 2007; Brzezi’
ska, 2006; Maj, Resler-Maj,2007).78 DROGI ROZWOJU W OKRESIE DZIECI¡STWA I DORASTANIA5.5.2.Rola rodziny w kszta"towaniu si´ podstaw toÝsamoÊciw dzieci’
stwiePierwsze lata naszego Ýycia to kszta"towanie si´ podstawowych wyznaczni-ków naszej toÝsamoÊci, tak indywidualnej, jak i spo"ecznej.Dziecko zdobywapodstawowe informacje  lokujàce go w okreÊlonej przestrzeni spo"ecznej i po-zwalajàce mu na czucie si´ podobnym do jednych i jednoczeÊnie róÝnym od in-nych ludzi (Brzezi’
ska, 2006).Aby ten proces róÝnicowania, czyli odróÝniania si´wzgl´dem jednych i utoÝsamiania si´ z drugimi, przebiega" prawid"owo, dziec-ko musi zgromadziç róÝnorodne doÊwiadczenia umoÝliwiajàce mu dokonywa-nie porówna’
, a takÝe opanowaç odpowiednie kompetencje poznawcze i j´zyko-we, by moÝliwe by"o komunikowanie si´ z innymi.Okres dzieci’
stwa to zatemczas intensywnych zmian widocznych w sposobie dokonywania charakterystykiw"asnej osoby (Schaffer, 2005) (por.tabel´ 5.5).Tabela 5.5.Zmiany sposobu spostrzegania siebie w okresie dzieci’
stwaPoczàtek dzieci’
stwa Koniec dzieci’
stwa" Dzieci tworzà poj´cia ogólne " Nastolatki dokonujà rozróÝnie’
" Cz´sta zmiana oceny siebie u dziecka i uwzgl´dniajà okolicznoÊci" Koncentracja na cechach widocznych, " Poczucie stabilnoÊci swego Ja u nasto-zewn´trznych latka" Ocenianie si´ bez porównywania si´ " Koncentracja na cechach niewidocz-z innymi dzieçmi nych, psychicznych" Ocenianie siebie nadmiernie pozytywne " Inni ludzie sà uk"adem odniesienia dla" NieodróÝnianie Ja prywatnego od Ja oceny siebiepublicznego " Ocenianie siebie wywaÝone, pozytyw-ne i negatywne" U nastolatka  prawdziwe Ja to Japrywatneèród"o: Opracowanie Anna Brzezi’
ska na podstawie Schaffer (2005, s.336).Zatem optymalne dla rozwoju Êrodowisko to Êrodowisko bogate w róÝnorod-ne wydarzenia, umoÝliwiajàce kontakty z rówieÊnikami.Ârodowisko ubogiebàdê jednolite, ÊciÊle przez rodziców kontrolowane zmniejsza t´ róÝnorodnoÊçi nie pozwala dziecku na dobre rozpoznanie swojej odr´bnoÊci i unikatowoÊciz powodu braku uk"adu odniesienia.Rodziny takie, zwane  rodzinami ryzyka ,to rodziny niestwarzajàce dziecku okazji do eksploracji, zdobywania róÝnorod-nej wiedzy i róÝnorodnych umiej´tnoÊci.Ubogie doÊwiadczenie lub doÊwiadcze-nie nadmiernie jednolite to wielkie utrudnienie w budowaniu odpowiedzi na py-tania: jaki jestem?, co umiem?, co jest mojà mocnà stronà, a co ograniczeniem?, w czymjestem podobny do innych?, czym si´ od nich róÝni´? (Brzezi’
ska, 2006).ROZWÓJ I WYCHOWANIE DZIECKA W WIEKU& 79Rodzina jako uk"ad ryzyka w rozwoju toÝsamoÊci dzieci:" rodziny w swoisty sposób zamkni´te  ma"e, tzw.nuklearne rodzinyz 1 2 dzieci, z wykszta"conymi, budujàcymi intensywnie swojà karier´zawodowà i dbajàcymi o swój osobisty rozwój rodzicami," rodziny jednolite  gdy po rozwodzie rodziców np.: dziewczynka jestwychowywana przez matk´, jej matk´, czyli swojà babci´, gdy ma kon-takty g"ównie z Ýe’
skà cz´Êcià rodziny, jak ciotki, kuzynki, ich córki,a ograniczane kontakty ze swym ojcem i innymi m´Ýczyznami," rodziny izolujàce si´  z uwagi na swój wysoki status majàtkowy lub za-wodowy (grodzone i strzeÝone osiedla, specjalne szko"y, selekcjonowanitowarzysze w zabawie czy nauce róÝnych dodatkowych umiej´tnoÊci)," rodziny izolowane  rodzina romska jedyna w jakimÊ Êrodowisku; ro-dzina wychowujàca niepe"nosprawne dziecko bez wsparcia najbliÝ-szych i sàsiadów, pozostawiona sama sobie; rodziny ubogie i/lub dys-funkcjonalne pozostawione same sobie," rodziny nieutrzymujàce systematycznych kontaktów z krewnymi mat-ki i/lub ojca ani z ich kolegami z pracy czy znajomymi," rodziny niebudujàce wi´zi ze swymi sàsiadami w kamienicy, bloku, ulicy,osiedlu," rodziny nie w"àczajàce si´ w Ýycie lokalnych wspólnot, nie bioràceudzia"u w lokalnych spotkaniach, uroczystoÊciach, imprezach, np [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]