[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Należy dodać, że istnieje wyraz
ne rozróżnienie gniewu i agresji.Gniew należy dokategorii subiektywnych emocji współwystępujących z pewnymi procesami poznawczymii fizjologicznym pobudzeniem.Gniew jest swoistym doświadczeniem emocjonalnym, mo-dyfikowanym przez procesy poznawcze.Rodzi się bowiem w wyniku naszej interpretacjizjawisk otaczającego nas świata.Natomiast agresja, jak już wspomniano, nawiązuje do jawnego zachowania, którymkieruje zamiar, aby wyrządzić komuś krzywdę lub go zranić.Agresję można z łatwością za-obserwować.Nie musi towarzyszyć jej emocja gniewu.Na marginesie dodać można, żeagresja nie jest włączona jako osobna kategoria diagnostyczna do Klasyfikacji ChoróbAmerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.Agresja jest natomiast częścią składowąwielu zaburzeń osobowości, jak na przykład: osobowości antyspołecznej, osobowości pogra-nicznej, postresowych zaburzeń osobowości.Można zatem mocno podkreślić, że agresja wystę-puje ze szczególną siłą w różnego typu zaburzeniach osobowości.Pozostaje nam jeszcze zdefiniowanie wrogości.Jest to cecha osobowości odzwier-ciedlająca szczególne powiązania uczucia gniewu oraz werbalnej i behawioralnej agresji,wyrażonych bezpośrednio wobec drugiego człowieka.Chroniczna wrogość jest niezwykleniekorzystna dla zdrowia psychicznego, a nawet fizycznego.Doprowadza bowiem, jakświadczą wyniki różnych badań, do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego.Do-świadczanie gniewu oraz jego wyrażanie modyfikowane są przez wiele czynników.Należą137BG AGHdo nich: cechy osobowości, temperament, czynniki neurologiczne, endokrynologiczne i in-ne procesy fizjologiczne.Agresja zatem jest zjawiskiem niesłychanie złożonym, występujew całym bogactwie różnorodnych uwarunkowań.Geneza agresjiW literaturze psychologicznej spotyka się różne koncepcje dotyczące z
ródeł powsta-wania agresji.Agresja jako instynktZa twórcę tej koncepcji uznać można Zygmunta Freuda.Agresja jest według twórcypsychoanalizy instynktem niezmiennie związanym z naturą człowieka.W życiu jednostkidziałają dwa potężne instynkty: instynkt życia  Eros oraz instynkt śmierci  Tanatos.Pochodną instynktu życia jest miłość, a agresja wypływa z instynktu śmierci.Nasza oso-bowość jest areną walki tych dwóch instynktów.Ich współdziałanie powołuje, że każdamiłość w pewnym stopniu naznaczona jest dozą agresji.Uwalnianie agresji oznacza cier-pienia dla drugiego człowieka.Niebezpieczne jest również tłumienie agresji.Człowiekbowiem wtedy traci nad nią kontrolę.Tłumiona agresja staje się pożywką tendencji autode-strukcyjnych.Jednostka skazana jest bądz
na niszczenie innych, bądz
też na destrukcjęwłasnej osoby.Niezwykle ważne zatem jest znalezienie bezpiecznych sposobów wyzwala-nia agresji tkwiącej w każdym z nas.Ukryta w nas agresja może zostać uwolniona z róż-nych przyczyn, niejednokrotnie irracjonalnych (co jest tragiczne), na przykład z powodu, żektoś jest zwolennikiem innej drużyny piłkarskiej.Agresja jako reakcja na frustracjęFrustracja to stan niezaspokojenia naszych potrzeb.Rodzi to napięcie emocjonalne,które rozładować może agresja.Zachowania agresywne mogą przebiegać w różnych kie-runkach, najczęściej jednak kierują się na osobę lub przedmiot będące sprawcami frustracji.Mogą zostać przeniesione na inne obiekty lub skierowane na siebie samego.Agresja jako wyuczony sposób zachowaniaKładzie się tutaj ogromny nacisk na to, że agresja  podobnie jak i inne sposobyzachowania  podlega procesom uczenia się.W tym kontekście szczególnie ważne jestobserwowanie zachowań agresywnych innych ludzi, szczególnie wtedy, gdy nie spotykają sięz karą.Może tu wystąpić zjawisko naśladowania tych zachowań, dlatego też szczególną rolęprzywiązuje się do środków masowego przekazu, które mogą być swoistą lekcją agresji.Zwolennicy tej koncepcji podkreślają mocno, że zachowania agresywne, które niespotykają się z karą, mają tendencję do wzmocnienia, zatem powtarzają się.Obserwacjacudzych zachowań agresywnych jest również niebezpieczna.Niezależnie jednak od przy-jętej koncepcji stwierdzić można, że w każdym zachowaniu człowieka jest wyraz
ny ele-ment wyuczenia.A frustracja wyzwala tkwiącą w nas agresję.138BG AGHNeopsychoanalityczna koncepcja agresji i wrogościAgresja nie jest zjawiskiem jednolitym i łączy się z innymi emocjami.Interesującepowiązania różnych emocji znajdujemy w teorii Karen Horney.Ta przedstawicielka teoriineopsychoanalitycznych, kładących nacisk na społeczne uwarunkowania rozwoju osobo-wości, spostrzega specyficzne powiązania pomiędzy wrogością a lękiem.Aby lepiej zro-zumieć naturę tych powiązań, dodać należy, że Horney wyraz
nie wyodrębnia, idąc śladamiFreuda, lęk i strach.Lęk jest zjawiskiem nieproporcjonalnym do zagrożenia, w przeciwieństwie do strachu.Na przykład o lęku możemy mówić wtedy, gdy człowiek boi się każdego psa, nawetprzyjaz
nie nastawionego.Strach pojawia się w kontakcie z psem chorym na wściekliznę,stanowiącym śmiertelne zagrożenie dla człowieka.Silna agresja może stać się bezpośrednią przyczyną lęku.Jest również zależnośćodwrotna.Wypieranie wrogości, a więc spychanie jej do podświadomości, prowadzi dobezradności.Rodzi się tutaj proste pytanie: Jak przejawia się wypieranie wrogości? Możeoznaczać ono  udawanie , że wszystko jest w porządku.Człowiek powstrzymuje się odwalki wtedy, gdy powinien walczyć czy przynajmniej ma ochotę walczyć.Lęk lub strachmoże powstrzymać go przed walką.Tłumi wrogość i wtedy nasila się poczucie bezrad-ności.Tworzy się swoiste błędne koło.Wyparcie odbywa się automatycznie.Jest wiele powodów tego procesu.Niektórzyludzie po prostu nie mogą się pogodzić z własną wrogością.Z
wiadomość własnej wrogościtrudno jest znieść z różnych przyczyn.Można kogoś kochać i odczuwać do niego wrogość na przykład w stosunku do ukochanej matki.Niezmiernie trudno jest zaakceptowaćwrogość wobec osoby kochanej.W grę wchodzi również przyjęcie zasady, że nie godzi sięmieć wrogich myśli i uczuć wobec własnych rodziców.Wrogość może również być wywołana przez zawiść lub zaborczość.Wtedy naszsystem wartości powoduje, że rozpoznanie u siebie wrogości budzi prawdziwą grozę.Wówczas wyparcie stanowi najlepszą i w dodatku najszybszą drogę uspokojenia się.Dziękiwyparciu uczucie wrogości po prostu znika ze świadomości.Istnieje jednak w dalszymciągu ukryte w mrokach podświadomości i może objawić się niespodziewanie, z niezwykłąsiłą.Człowiek bowiem stracił już kontrolę nad sposobem wyrażania wrogości.Ponadto,wyparta wrogość prowadzić może do poczucia nieokreślonego lęku.Inne, poważne niebezpieczeństwo tłumienia wrogości polega na tym, że jednostkamoże projektować własną wrogość na świat zewnętrzny i innych ludzi.Szczególnie procesprojekcji  rzutowanie własnych uczuć, motywów postępowania, myśli na inne osoby dotyczy danego człowieka, obiektu naszej wrogości.Mechanizm projekcji powoduje, żezaczynamy myśleć, że człowiek, którego nienawidzimy z całego serca, pragnie nas upoko-rzyć, zniszczyć czy też ograbić [ Pobierz całość w formacie PDF ]