Wywieranie wpíwu na ludzi psychologia spoěżŽczna(1)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Przekazy telewizyjne pokazujące samobójstwo - w postaci wiadomości, reportażu, a nawet filmowej fikcji - wywołują wzrost liczby samobójstw wśród widzów, szczególnie wśród skłonnych do naśladownictwa nastolatków (Bol-len i PhiUips, 1982; Gould i Shaffer, 1986; Phillips i Cartensen, 1986, 1988;Schmidtke i Hafner, 1988).Inni zabijają siebie w sposób wyglądający nie na samobójstwo, lecz na wypadek.Postępują tak z różnych powodów - chcą ochronić własną reputację, zaoszczędzić rodzinie bólu i wstydu czy umożliwić jej uzyskanie wypłat z tytułu ubezpieczenia.Fingują wypadki,' co w przypadku samolotów czy samochodówuczynić można na wiele różnych, aż nazbyt dobrze znanych sposobów.Pilot linii lotniczych pikuje w dół podczas manewru wznoszenia się samolotu lub z nie wyjaśnionych przyczyn ląduje na pasie, który wieża kontrolna wyraźnie określiła jako zajęty.Pilot prywatnego samolotu w niezrozumiały sposób zderza się z inną maszyną.Kierowca nagle skierowuje samochód w drzewo lub nadjeżdżający z naprzeciwka pojazd.Pasażer samochodu czy samolotu unieszkodliwia kierowcę czy pilota wywołując śmiertelną w skutkach katastrofę wszystkich obecnych.Alarmujący wzrost liczby "przypadkowych" katastrof po każdym samobójstwie z pierwszych stron gazet jest więc - zdaniem Phillipsa -ukrytym przypadkiem efektu Wertera.Wyjaśnienie Phillipsa wydaje mi się bardzo przekonywające.Po pierwsze, tłumaczy za jednym zamachem wszystkie znane nam fakty.Jeżeli wypadki te istotnie są zakamuflowanymi samobójstwami, to staje się zrozumiałe, dlaczego ich liczba rośnie i to szczególnie w tych rejonach i przypadkach, gdzie sławne samobójstwo było mocno nagłośnione w prasie.Zrozumiałe staje się nawet to, że "czyste" samobójstwa owocują wzrostem wypadków indywidualnych, podczas gdy samobójstwa z morderstwami - wzrostem katastrof zbiorowych.Kluczem do tych z pozoru bezsensownych zależności jest naśladownictwo.Wyjaśnienie Phillipsa jest przekonujące jeszcze z jednego powodu.Nie tylko pozwala wytłumaczyć znane już fakty, ale i wykrywać nowe.Przewidywać można na przykład, że jeżeli "dodatkowe" wypadki po sławnym samobójstwie są w istocie zakamuflowanymi samobójstwami, to mają one bardziej katastrofalne następstwa niż wypadki rzeczywiste.Ludzie usiłujący się zabić, będą ustawiali swój pojazd w taki sposób (samolot dziobem w dół, a nie w górę, stopa na pedale przyspieszenia, a nie hamulca), by wypadek był na pewno śmiertelny w skutkach.W fingowanych wypadkach śmierć ofiary powinna więc następować częściej i szybciej.Wykonane przez Phillipsa analizy pokazały, że liczba osób ginących w przeciętnej katastrofie lotniczej jest trzykrotnie wyższa, jeżeli do katastrofy dochodzi po, a nie przed samobójstwem jakiejś sławnej osoby.Podobny wydźwięk mają też statystyki wypadków samochodowych - ofiary z wypadków po sławnym samobójstwie umierają czterokrotnie szybciej od chwili wypadku, niż normalnie (Phillips, 1980).Rozumowanie Phillipsa nasuwa jeszcze jedno fascynujące przewidywanie Jeżeli "dodatkowe" wypadki są w istocie naśladowaniem samobójstwa, to giną cy w nich ludzie winni być jakoś podobni do bohatera "modelowego" samobój stwa.Reguła dowodu społecznego działa najsilniej wtedy, gdy inni, do którycł się zwracamy po dowody słuszności, są do nas podobni.Stąd też, rozumowa Phillips, przynajmniej samotni kierowcy ginący w indywidualnych wypadkad samochodowych powinni być jakoś podobni do sławnego człowieka, któregi samobójstwo znalazło się właśnie na pierwszych stronach gazet.Jeszcze ra przewidywania Phillipsa okazały się zadziwiająco trafne.Analizy statysty] pokazały bowiem, że gdy sławne samobójstwo popełniał człowiek młody, t właśnie młodzi kierowcy wjeżdżali na drzewa, słupy czy barierki z fatalnyn skutkiem; kiedy samobójstwo z pierwszych stron gazet dotyczyło człowiek starszego, w wypadkach takich częściej ginęli starsi kierowcy (Phillips, 1980).Uczba100pofiar90/Awypadków80 70: r \samolotów60i \pasażerskich•50^ ^40i \ /\30/ \ /\20/ v- v10^ • /\ol----,-- *-«--»-.-l/,., , , \ [ Pobierz całość w formacie PDF ]

�

Podobne