Snobizm i postep

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ludność w tych zdro-wych, zaiste kuracyjnych, osiedlach żyje długo."Pod sto lat" wieku tonie dziwota w tej stronie.Dwa klasztory na Ayścu u jednego krańca góri u podnóża Aysicy, rozszerzyły tu sztukę czytania od dawna, a tak da-lece, że za moskiewskiego panowania, gdy szkół nie było niemal wcale (jedna szkółka w Psarach pod Bodzentynem na całe te góry) wszy-scy w kościele trzymali w ręku książki do nabożeństwa.U podnóżaAysej góry w Bielinach i Porąbkach zaprowadzone zostały przez mni-chów benedyktyńskich najrzadsze i najpiękniejsze drzewa owocoweprzy chatach.Kwitną tam również najpiękniejsze zapewne w Polscedziewczęta i kobiety, o oczach połyskujących, jak u Włoszek, kruczychwłosach i regularnych rysach.Osady te siedzą na przedwiecznych popieliskach.Między wsiamiRadlinem, Wolą Kopcową i Leszczynami znaleziono swego czasu wwydmie piaszczystej cmentarzysko, które badał i opisywał ks.Włady-sław Siarkowski.W niektórych miejscach tej okolicy rozwinięte było od dawiendawna kopalnictwo rud, oraz działały fabryki swojskiego typu.Potężnibiskupi krakowscy, władcy olbrzymich przestrzeni leśnych od Kielcniemal po Opatów, zaprowadzili w Bodzentynie rozmaite fabryki isprowadzali specjalistów.Potężne figury, jak Bodzanta, Florian Jelit-czyk Morski, Zbigniew Oleśnicki, Jan Radlica, Jakub Zadzik i inni sze-rzyli tutaj według zachcenia, dzieła kultury.Florian Morski sypał zam-kami, w Mokrzku, w Bodzentynie, jak wstęgi wysnuwał mury dokołatego grodu, który miał wówczas fabryki luster, blachy i żelaza, posiadał39Nazwisko Zagozda oznacza przybysza zza gozdu.Gozd nazwa własna miejsco-wości obok Aącznej w pobliżu Suchedniowa, w kilku miejscach, z tej i z tamtejstrony pasma górskiego powtarza się jako imię pospolite.Oznacza łąkę podmo-kłą, zakisłą, otoczoną lasem.Przypuszczam, iż musiał istnieć rzeczownik gozddla oznaczenia właśnie takiej niecieczy, kwiecistej, wilgotnej łąki, uroczyska za-słanego trawą.Widać to zródło w nazwie kwiatu gozdzik, w nazwie herbie Gozdawa, w nazwie miejscowości Gozd i Gozdzików (w Radomskiem), wresz-cie w nazwie rodowej wieśniaków na kraińskiej górze pod Aysicą Zagozda.NASK IFP UGZe zbiorów Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej Instytutu Filologii Polskiej UG102bruk, wspaniały ratusz i potężną kolegiatę, pełną dzieł sztuki a dziś jestzapomnianą pełną błota, nędzną mieściną.Rozmaite miejsca w górach świętokrzyskich noszą nazwy Ruda,lub Huta, wskazując na istnienie swojskiego przemysłu.Za naszychczasów istniejące kopalnie marmuru w Chęcinach i fabryki żelaza wSuchedniowie, Białogonie i Sielpi zatrudniały i dawniej ludność oko-liczną.Jeżeli do Bodzentyna sprowadzeni byli przez biskupich wład-ców jacyś obcokrajowcy-specjaliści, to się spolszczyli i zostali na miej-scu, wytwarzając ludność miejską zwaną przez okolicznych chłopów"gulonami", lub "kaszkieciarzami".Nazwiska tych gulonów, nierazsławne, jak Szermentowski, albo, przeważnie, księże, proboszczow-skie: Matyskiewicz, Pałysiewicz, Zegadlewicz i t.p., nie wskazują naobce pochodzenie.Ludność ta, jak cała zresztą chłopska ludność tychgór, odznaczała się w ciągu panowania rosyjskiego żarliwym i gorącympatriotyzmem.Jednym z najwznioślejszych epizodów powstania sześć-dziesiątego trzeciego roku była bohaterska obrona mieszczanina bo-dzentyńskiego Zegadlewicza we własnym domu i jego śmierć męczeń-ska w walce z Moskalami.W lasach tych żyje nieśmiertelna legendatego powstania, gdyż tu głównie miało ono najpiękniejsze swe dzieje.Cały lud sprzyjał powstaniu.Nie byłoby w tak strasznych warunkachprzetrwało, gdyby nie pomoc ludowa.Strój wieśniaków z okolic Suchedniowa jest właściwie dawnymstrojem górniczym.Składa się z czapki, otoczonej aksamitnym kołnie-rzem ciemno-granatowego koloru z amarantową wypustką i wyobraże-niem dwu skrzyżowanych młotów nad daszkiem.Pewne wyrazy zesztolni i szybów, oraz od pieców fabrycznych musiały wpłynąć namowy mieszkańców wsi najbliższych, jak fryć (fryc), gruba (piec),szorc i t d.Język dzisiejszych osiedzicieli tych okolic, który można bynazwać gwarą świętokrzyską, różni się od mowy w krakowskiem isandomierskiem, czyli od mowy powiślan i radomiaków.Przypominamsobie z czasów młodości, iż do przysiołka Mochocice sprowadził siębył człowiek "obcy", chłop z dala, spod samej Wiślicy.Kupił "kolonię"od jednego z posiedzicieli i zamieszkał wśród wsi zgoła cudzej.�w"Krakowiak", jak go nazywano, chatę swą bielił starannie z zewnątrz iwewnątrz, czego w tamtych stronach nikt nie robi, nasadził w ogródkuod drogi moc kwiatków, orał inaczej, siał inaczej, inaczej się ubierał wbiałą sukmanę z chwaścikami i czapkę rogatą, na której widok jegosąsiedzi pękali ze śmiechu.Otóż "Krakowiaka, człowiek jak złoto,śpiewał przy żniwie takie same krakowiaki, jak tamtejsi poeci wiosko-NASK IFP UGZe zbiorów Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej Instytutu Filologii Polskiej UG103wi, lecz po swojemu, odmiennie.Inaczej też nazywał niektóre rzeczy isprawy.Stąd wnoszę, iż świętokrzyscy chłopi tamtych okolic (gór-skich) muszą być przychodniami z bliższych osiedzisk, z samego świę-tokrzyskiego lasu, nie ze słonecznych dolin urodzajnego powiśla [ Pobierz całość w formacie PDF ]

�

Podobne