historia polski pwn lata 1505 1764 cz 1 rzeczpospolita szlachecka

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Izabelę Jagiellonkę, córkę Bony i Zygmunta.Rychła śmierć Zapolyi uniemożliwiła wykorzystanie tego- małżeństwa dla stabilizacji jego tronu.Gdy spadek po nim chciał przejąć Ferdynand, wmieszali się ponownie Turcy.Wcielili oni większość kraju do swego państwa, wydzielając tylko rejon Siedmiogrodu jako lenne księstwo pod władzą małoletniego syna Jana i Izabeli, Jana Zygmunta Zapolyi.Możliwość interwencji tureckiej hamowała już poprzednio wszelkie poczynana polskie na tym obszarze.Jednym bowiem z kanonów polityki j polskiej w XVI w.było unikanie konfliktów z tym państwem.Wystąpiło to bardzo wyraźnie na tle sprawy mołdawskiej.Hospodarzy mołdawscy starali się bowiem nie tylko wykorzystać napięcia istniejące między ich sąsiadami w celu zapewnienia sobie faktycznej niepodległości, ale próbowali również zająć część województwa ruskiego położoną nad górnym Prutem, zwaną Pokuciem.Pokusił się o nie hospodar mołdawski Bogdan w 1509 r., poniósł jednak dotkliwą porażkę w czasie odwrotu przez Dniestr.Nie rozwiązało to jednak sporu.Gdy tron mołdawski objął Piotr Raresz zwany Petryłą, zapewnił sobie poparcie sułtana i wtargnął na Pokucie.Wysłany przeciwko niemu z niewielkimi siłami (6 tys.ludzi) hetman Jan Tarnowski najpierw rozbił pod Gwoźdźcem okupującą Pokucie armię mołdawską, po czym w świetnie przeprowadzonej bitwie obronnej pod Obertynem (1531), wykorzystując taktykę walki taborowej, rozgromił samego hospodara.Jednakże ze względu na sułtana wojska polskie nie wykorzystały zwycięstwa i nie wtargnęły do Mołdawii, by tam narzucić ostateczny pokój.Dyplomacja polska postarała się natomiast o zawarcie z Turcją w 1533 r., „wiecznego pokoju” i przyjaźni.Wyłamywała się w ten sposób Polska spod przyjętej przez kraje chrześcijańskie Europy solidarności i wobec Turków, ale podobnie czyniły w tym czasie Wenecja czy Francja, zrywając ze średniowiecznym podziałem na świat chrześcijański i „niewiernych”.Porozumienie z Turcją wykorzystała Polska przeciwko Mołdawii.W obliczu najazdu tureckiego, spowodowanego przez Polskę, hospodar mołdawski w 1538 r.zrezygnował z pretensji do Pokucia zawierając pokój z Polską.Nie zapobiegło to ostatecznemu podporządkowaniu sobie Mołdawii przez Turków.Granica Polski z państwem osmańskim miała przebiegać więc wzdłuż Karpat i Dniestru.Aktywna polityka Jagiellonów w basenie naddunajskim zakończyła się więc niepowodzeniem.Myśl stworzenia bloku litewsko-polsko-czesko-węgierskiego nie wytrzymała próby życia.Nie udało się utrzymać niezależności Czechów od Niemców ani ocalić Węgier przed rozbiorem.Załamały się wpływy polskie w Mołdawii i na Wołoszczyźnie.Sytuacja międzynarodowa Polski uległa znacznemu pogorszeniu - i to nie tylko z uwagi na bezpośrednie zetknięcie się wzdłuż długiej linii granicznej z państwem tureckim, bo jak się wydaje, Turcy osiągnęli zasadnicze cele swej ekspansji na tym terenie i Polska mogła czuć się z tej strony względnie bezpieczna, ale i z powodu usadowienia się wzdłuż południowo-zachodniej granicy Habsburgów.Znajdujące się w ich rękach państwo czesko-węgierskie mogło stać się punktem wyjścia nowej akcji zaczepnej przeciwko Polsce.Dysproporcja sił między obu stronami powodowała, że Polska miała teraz przejść na długie lata do biernej polityki na tym terenie, nie upominając się żywiej o Śląsk ani nie próbując ingerować w sprawy czeskie, gdzie miejscowa szlachta była w coraz silniejszym stopniu podporządkowywana absolutystycznym tendencjom habsburskich władców.Bierność ta znalazła swój najwymowniejszy wyraz w układach z Habsburgami, w małżeństwie Zygmunta Augusta z Elżbietą Habsburżanką (1543) oraz w zawartym przez tego właśnie władcę w 1549 r.przymierzu z Ferdynandem, w którym obie strony zobowiązały się do wzajemnej pomocy przeciwko obcym potęgom i buntującym się poddanym.Rezygnacja z preponderencji w środkowej Europie i wycofanie się z aktywnej polityki u południowo-zachodnich granic były w niemałym stopniu uwarunkowane również skierowaniem polityki polskiej na inne tereny.Związane to było w pewnym stopniu ze wzrostem zainteresowania polityki polskiej sprawami wschodnimi, ku którym ciągnęła Polskę zacieśniającą się unią z Litwą.Ale na tym obszarze zadowalano się za panowania Zygmunta I dążeniem do utrzymania litewskiego stanu posiadania.Natomiast głównym rejonem zainteresowania polityki polskiej staje się basen morza bałtyckiego.Jakkolwiek w zakresie zewnętrznej polityki decydujący głos, przynajmniej do połowy XVI w., miał dwór królewski i garść związanych z nim magnatów, głównie małopolskich i litewskich, to przecież nie bez znaczenia były i zainteresowania szlacheckie.Po załamaniu się dynastycznej polityki Jagiellonów wpływ postawy szlachty na politykę państwa miał przybrać na sile.Otóż zainteresowania szlachty, a także znacznej części ówczesnej magnaterii, kierowały się nad Bałtyk, do portów, przez które przechodziły za granicę ich produkty.Inna rzecz, że między tym zainteresowaniem a zaktywizowaniem polityki państwowej nie było łatwo znaleźć odpowiedniego łącznika.Szlachta bowiem niechętnie ustosunkowywała się do wszelkich akcji, które pociągały za sobą wzrost obciążeń podatkowych.Najważniejsze dla niej były sprawy wewnętrzne.W tym też tkwi źródło ujemnego w gruncie rzeczy bilansu polityki zewnętrznej Zygmunta I, a także trudności, jakie napotykał jego syn przy rozwiązywaniu sprawy inflanckiej.lOpanowanie InflantlSekularyzacja Zakonu Krzyżackinego w Prusach przyspieszyła kryzys Zakonu Kawalerów Mieczowych w Inflantach.Wywołały go wzrastające wpływy reformacji oraz konflikty wewnętrzne, przypominające konflikty w dawnym państwie krzyżackim.Szlachta i mieszczaństwo inflanckie burzyło się przeciwko władzy Zakonu.Zwalczające się grupy oglądały się za pomocą zewnętrzną, co nadało walce o przyszłość Inflant charakter konfliktu międzynarodowego.Jakkolwiek dalszy los Inflant miał istotne znaczenie dla ich dwu najbliższych sąsiadów - Litwy i Moskwy, przede wszystkim z uwagi na rolę.ekonomiczną, jaką odgrywały w stosunku do obu tych państw, do walki o spadek po Zakonie wmieszały się również Szwecja i Dania, dążące do zapewnienia sobie uprzywilejowanej pozycji handlowej na Bałtyku, w mniejszym stopniu również Hanza i cesarz, który rościł sobie pretensje do zwierzchnictwa nad tymi obszarami [ Pobierz całość w formacie PDF ]

�

Podobne