[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Nie mają oni żadnej motywacji do walki, myślą tylko o powrocie do swych domów i rodzin.Natomiast Polacy - potomkowie dzielnych i wojowniczych Sarmatów dziedziczą piękne, rycerskie tradycje po swoich przodkach, którzy już za czasów Bolesława Chrobrego rozszerzali granice na Wschodzie, walcząc skutecznie z Rusią Czerwoną, a na zachodzie wbijali słupy graniczne na rzece Łabie.Nie zawsze jednak Wacław Potocki byk tak pełen podziwu dla swych rodaków.Czcił przodków za ich waleczność, natomiast wśród współczesnych upatrywał upadek rycerskiego ducha.W innym fragmencie "Wojny Chocimskiej" poeta stwierdza:Patrony też, co za ludzi miały tamte wieki, Którzy nam tę ojczyznę dali do opieki! (.) Przebóg! cóż nas w tak drobne przemienito mrówki? Zbytkami nieszczęsnymi, łakomymi gurtySamiśmy się w pigmejów postrzygli i karty.Te słowa ostrej krytyki pod adresem własnego narodu są wyrazem obywatelskiej noski poety o losy zagrożonej ojczyzny.Przekonanie o upadku ducha rycerskiego wśród szlachty wiąże się też z przeświad­czeniem o całkowitej nieprzydatności szlacheckiego pospolitego ruszenia do obrony granic.Pisze o tym Wacław Potocki we flaszce pt."Pospolite ruszenie".Szlachta nie nadawała się do walki, nie umiała nawet zdać sobie sprawy z grożącego jej niebezpieczeństwa.Kiedy rotmistrz, dowie­dziawszy się o planowanym nocnym ataku wroga rozkazał, aby wszyscy zajęli wyznaczone stanowiska, nikt nie usłuchał rozkazu.Szlachta uważa­ła, że nikt nie ma prawa przerywać jej pierwszego, błogiego snu.Beztroska, bezmyślność i głupota szlachty oburza poetę.Tylko rotmistrz i dobosz zdawali sobie sprawę z grożącego im niebezpieczeństwa, ale byli przecież bezsilni.Oburzenie na polskie społeczeństwo doszło też do głosu we fraszce Potockiego pt."Zbytki polskie".Autor ostro atakuje tu sarmackie zamiłowanie do przepychu i życie ponad stan.Wydaje się, że jedyną troską Polaków jest obwieszenie się perłami, diamentami, otocze­nie się stadem lokajów i pachołków, także bogata i z przesadą ubranych.W pogoni za bogactwem Polacy nie dostrzegają, że nie ma czym opłacić najemnego wojska, a ojczyzna coraz bardziej zwęża się w swych grani­cach.Dziwi Potockiego brak noski o losy ojczyzny - przecież jeśli kraj dostanie się w ręce wroga wszystkie nagromadzone bogactwa przepadną.Głos Potockiego był niestety odosobniony.Zdawał sobie z tego sprawę sam poeta, pisząc we fraszce "Czuj! stary pies szczeka":Nikt Rzeczypospolitej usługi nie tyka,Nikt województwa, póki miarki nie wytyka! (.) Darmo szczeka stary pies, to będzie miał zyskiem, Że mu się wręcz albo też dostanie pociskiem.Wacław Potocki przeszedł do historii literatury przede wszystkim dzięki swej obywatelskiej postawie, wyrażającej się w głębokiej trosce o losy ojczyzny, w czasach, kiedy zmierzała ona nieuchronnie do rozbiorowej katastrofy.Wiek oświecenia także wydał wybitnych patriotów.Poeci i publicyści dawali wielokrotnie wyraz swej obywatelskiej troski o losy ojczyzny, uczyli patriotyzmu.Najwybitniejszym spośród nich jest niewątpliwie Ignacy Krasicki, który swą twórczość poetycką rozpoczyna "Hymnem do miłości ojczyzny".Jest to jeden z najpiękniejszych utworów patriotycz­nych, w którym autor nakazuje nam czcić i kochać swoją ojczyznę.Miłość ta powinna się wyrażać najwyższymi ofiarami i gotowością do bezgranicz­nych poświęceń.Tak naprawdę odczuwać miłość do ojczyzny potrafią tylko ludzie wielkiego serca, szlachetni, uczciwi, dla których uczucie to jest rzeczą świętą:Święta miłości kochanej ojczyzny, CZUJĄ cię tylko umysły poczciwe (.) Byle cię można wspomóc, byle wspierać; Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać."Satyry" Ignacego Krasickiego są także przejawem obywatelskiej postawy poety.Nie przedstawiają co prawda wzajemnych stosunków obywatel-państwo, ale ostro piętnują najbardziej groźne wady społeczne, takie jak marnotrawstwo, lenistwo, pijaństwo, karciarstwo, naśladowanie cudzoziemskich wzorców.To wrośnie te wady doprowadziły do degenera­cji społeczeństwa, a w konsekwencji do upadku kraju.Podsumowaniem krytycznego obrazu świata zawartego w satyrach jest utwór pt."Świat zepsuty".Poetę oburza panujące bezprawie, rozpusta, egoizm szlachty, brak troski o losy kraju.Społeczeństwo zapomniało o dobrych obyczajach, nie wie, co to uczciwość i prawda, wszędzie panuje "nieżąd, rozpusta, występki szkaradne".W zakończeniu utworu poeta przedstawia, znany już z "Kazań sejmowych" Piotra Skargi obraz ojczyz­ny, jako tonącego okrętu, który należy ocalić lub razem zginąć:.okręt nie zaranie,Majtki zgodnie z żeglarzem, gdy staną w obronie, A choć bezpieczniej okręt opuścić i plynqe, Podściewiej być w okręcie, ocalić lub zginie.Także niektóre bajki Krasickiego można interpretować jako utwory o charakterze politycznym i patriotycznym.Są wśród nich zapewne "Ptaszki w klatce" i "Wilczki".W pierwszej z nich młody czyżyk nie może zrozumieć rozpaczy starego czyżyka, który kiedyś żył na wolności.Młody nigdy nie zaznał smaku wolności, toteż woli wygody, które mu zapewniono w klatce.Czyżby podobnie było wśród ludzi? Czyżby urodzeni w niewoli godzili się z nią! Dalsze dzieje naszego narodu dowodzą, że tak jednak nie było - Polacy nigdy nie pogodzili się z niewolą.Natomiast bajka "Wilczki" to swoiste ostrzeżenie dla skłóconych ze sobą Polaków.Wewnętrzną niezgodę i panującą w kraju anarchię zapewnewykorzystają państwa sąsiednie.Polakom grozi takie samo niebezpieczeń­stwo, jak tym małym wilczkom, kłócącym się między sobą, który z nich piękniejszy.Jeśli będziecie tak w kupie dysputować się głupie, Wiecie kto nie zbłądzi.Oto strzelec was pozwieA kuśnierz osądzi.Także komedia doby oświecenia starała się kształtować postawy pat­riotyczne i obywatelskie [ Pobierz całość w formacie PDF ]