[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wszystkie ruchy społeczne, wszystkie rzeczywiste zdobycze,osiągnięte w Anglii w interesie klasy robotniczej, związane były z imieniem Owena.Takwięc np.w r.1819, po pięcioletnich wysiłkach, dopiął Owco uchwalenia pierwszej ustawy oograniczeniu pracy fabrycznej kobiet i dzieci.Przewodniczył na pierwszym kongresie, naktórym trade-uniony całej Anglii zjednoczyły się w jedno wielkie zrzeszenie zawodowe.Wprowadził w charakterze środków przejściowych do całkowicie komunistycznej organiza-cji społeczeństwa, z jednej strony, stowarzyszenia spółdzielcze (spożywcze i wytwórcze),które od tego czasu dostarczyły przynajmniej tego praktycznego dowodu, że zarówno kupiecjak i fabrykant są całkiem zbyteczni; z drugiej strony,.zorganizował bazary pracy, tj.zakła-dy, gdzie odbywała się wymiana produktów pracy przy pomocy papierowego pieniądza,którego jednostką była godzina pracy; zakłady te siłą rzeczy musiały upaść, wyprzedziły onejednak całkowicie o wiele póz
niejszy, proudhonowski bank wymiany różniąc się wszakżeodeń tym właśnie, że nie występowały jako uniwersalny lek na wszelkie dolegliwości spo-łeczne, lecz miały być tylko pierwszym krokiem do daleko radykalniejszego przekształceniaspołeczeństwa.Sposób myślenia utopistów panował długo nad wyobrażeniami socjalistycznymi XIXwieku i panuje nad nimi częściowo dziś jeszcze.Hołdowali mu jeszcze do niedawna wszy-scy socjaliści francuscy i angielscy, a także wcześniejszy komunizm niemiecki wraz z We-itlingiem.Socjalizm jest dla nich wszystkich wyrazem absolutnej prawdy, rozumu i spra-wiedliwości i dość jest go odkryć, aby zdobył on świat własną siłą; a ponieważ prawda ab-solutna niezależna jest od czasu, przestrzeni i ludzkiego rozwoju historycznego, przeto jestrzeczą czystego trafu, kiedy i gdzie zostanie odkryta.Przy tym jednak prawda absolutna,rozum i sprawiedliwość są znowu odmienne u każdego założyciela szkoły; a ponieważ ukażdego z nich szczególny rodzaj absolutnej prawdy, rozumu i sprawiedliwości zależy zno-wu od jego subiektywnego rozsądku, od jego warunków życiowych, miary jego wiedzy iwyrobienia myślowego, to w tym zderzeniu prawd absolutnych może być tylko jedno wyj-ście: wzajemne ścieranie sobie kantów.Skutek mógł być tedy tylko ten, że powstał rodzajeklektycznego przeciętnego socjalizmu, który też rzeczywiście panuje do dziś w umysłachwiększości robotników socjalistycznych we Francji i w Anglii.Jest to pstra mieszaninaobejmująca najróżnorodniejsze odcienie - mieszanina stosunkowo mniej kwestionowanychwypowiedzeń krytycznych, twierdzeń ekonomicznych i wyobrażeń o przyszłości społeczeń-stwa, pochodzących od rozmaitych założycieli sekt - mieszanina dająca się spreparowaćtym łatwiej, im bardziej w potoku rozpraw ścierają się ostre, wyraziste kanty jej poszczegól-nych składników, podobnie jak szlifują się w strumieniu okrągłe kamyki.Aby socjalizmuczynić nauką, trzeba go było wpierw postawić na gruncie realnym.16IITymczasem obok francuskiej filozofii XVIII stulecia i zaraz po niej powstała nowocze-sna filozofia niemiecka i znalazła swój punkt szczytowy w Heglu.Jej największą zasługąbył powrót do dialektyki jako najwyższej formy myślenia.Starożytni filozofowie greccybyli wszyscy urodzonymi, żywiołowymi dialektykami, a Arystoteles, który wśród nich byłnajuniwersalniejszą głową, zbadał już nawet najistotniejsze formy myślenia dialektycznego.Natomiast filozofia nowoczesna, jakkolwiek liczyła również świetnych przedstawicieli dia-lektyki (np.Descartes a i Spinozę), grzęzła, zwłaszcza pod wpływem angielskim, coraz bar-dziej w tzw.metafizycznej metodzie myślenia, która niemal wyłącznie opanowała równieżFrancuzów XVIII stulecia, przynajmniej w ich specjalnie filozoficznych pracach.Poza ob-rębem właściwej filozofii potrafili i oni dostarczyć arcydzieł dialektyki, że przypomnimytylko  Siostrzeńca Rameau Diderota i rozprawę  O pochodzeniu nierówności międzyludz
mi Rousseau.Wyłożymy poniżej krótko istotę obu metod myślenia.Jeżeli przyrodę albo historię ludz-kości, albo naszą własną działalność duchową poddamy badaniu myślowemu, to powstajeprzed nami zrazu obraz nieskończonego splotu związków i wzajemnych oddziaływań, wktórym nic nie pozostaje tym, czym było, gdzie było, i takim, jak było, lecz wszystko sięporusza, zmienia, staje się i zanika [ Pobierz całość w formacie PDF ]