[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Niezbywalne ludzkie prawo do wolnosci i szczescia opiera sie na przyrodzonych wlasciwosciach czlowieka: jego woli zycia, ekspansji i wyrazania mozliwosci, ktore rozwinely sie w nim w procesie dziejowej ewolucji.Pora teraz szczegolowiej ukazac najwazniejsze roznice zachodzace miedzy psychologicznym punktem widzenia przyjetym w niniejszej ksiazce a stanowiskiem Freuda.Pierwsza, zasadnicza roznice omowilismy juz obszernie w pierwszym rozdziale, tu wystarczy, ze pokrotce o niej wspomnimy.Nature ludzka traktujemy w zasadzie jako historycznie uwarunkowana, aczkolwiek nie umniejszamy znaczenia czynnikow biologicznych i nie sadzimy, by kwestia ta dala sie trafnie ujac w drodze przeciwstawienia czynnikow kulturowych czynnikom biologicznym.Po drugie, naczelna zasada Freuda jest pojmowanie czlowieka jako wyodrebnionej calosci, jako zamknietego systemu wyposazonego przez nature w okreslone, fizjologicznie uwarunkowane popedy, oraz interpretacja rozwoju jego charakteru w kategoriach reakcji na zaspokojenie i frustracje owych popedow; tymczasem w naszym mniemaniu podstawowe ujecie problemu ludzkiej osobowosci polega na zrozumieniu stosunku czlowieka do swiata, do innych ludzi, do natury i samego siebie.Uwazamy, ze czlowiek pierwotnie jest istota spoleczna, nie zas, jak przypuszcza Freud, pierwotnie samowystarczalna i dopiero wtornie odczuwajaca potrzebe innych ludzi dla zaspokojenia swoich potrzeb instynktowych.Sadzimy wiec, ze psychologia indywidualna jest zasadniczo psychologia spoleczna albo, ze uzyje terminu Sullivana, psychologia stosunkow miedzyludzkich; kluczowy problem psychologii to swoisty charakter powiazan jednostki ze swiatem, nie zas zaspokojenie czy tez niezaspokojenie poszczegolnych pragnien instynktowych.Pytanie, co sie dzieje z owymi pragnieniami, nalezy zatem traktowac jako czesc ogolnego problemu zwiazkow czlowieka ze swiatem, a nie jako podstawowy problem ludzkiej osobowosci.Dlatego; w naszym rozumieniu, potrzeby i pragnienia wynikajace z powiazah jednostki z innymni ludzmi, takie jak milosc, nienawisc, czulosc, symbioza, naleza do podstawowych zjawisk psychologicznych, podczas gdy wedlug Freuda sa to jedynie rezultaty zaspokojenia lub niezaspokojenia potrzeb instynktowych.Roznica miedzy orientacja biologiczna Freuda a nasza wlasna, spoleczna orientacja ma szczegolne znaczenie w odniesieniu do problematyki charakterologicznej, Freud, a sladem jego odkryc Abraham, Jones i inni uwazali, ze dziecko doznaje przyjemnosci w tak zwanych strefach erogennych (usta i odbyt) w zwiazku z procesem karmienia i wydalania; ze przez nadmierna stymulacje badz frustracje, badz organicznie wzmozona pobudliwosc owe strefy erogenne zachowuja zwiazek z libido w pozniejszych latach zycia, kiedy w wyniku normalnego rozwoju powinna dominowac strefa genitalna.Przyjmuja oni, ze owo zatrzymanie sie na poziomie pregenitalnym prowadzi do sublimacji i ksztaltowania sie reakcji, ktore staja sie czescia struktury charakteru.Tak np.jakas osoba moze odczuwac potrzebe gromadzenia pieniedzy albo innych przedmiotw, poniewaz sublimuje w ten sposob swe podswiadome pragnienie zatrzymania stolca.Albo spodziewa sie bez zadnego wysilku ze swej strony otrzymywac wszystko od drugiej osoby, bo powoduje nia nieswiadome pragnienie, aby ktos ja karmil; znajduje to sublimowany wyraz w postaci checi uzyskania pomocy, wiedzy itp.Obserwacje Freuda maja duze znaczenie, lecz wyjasnienia jego sa bledne.Freud dostrzegl impulsywna i irracjonalna nature tych oralnych i analnych rysow charakteru.Widzial tez, ze pozadania takie przenikaja wszystkie sfery osobowosci - plciowe, uczuciowe i duchowe zycie czlowieka - i zabarwiaja wszelkie jego dzialania.Ale popelnil omylke, odwracajac zwiazek przyczynowy miedzy strefami erogennymi a rysami charakteru.Pragnienie uzyskania wszystkiego, co sie pragnie uzyskac - milosci, ochrony, wiedzy, dobr materialnych - z zewnatrz, bez wlasnego udzialu, rozwija sie w charakterze dziecka jako reakcja na jego doswiadczenia z innymi.Jesli w wyniku tych doswiadczen lek oslabia u dziecka poczucie wlasnej sily, jesli paralizuje sie jego inicjatywe i wiare w siebie, jesli tlumi sie narastajaca w nim wrogosc, a rownoczesnie ojciec lub matka darza dziecko czuloscia lub opieka warunkujac to jego ulegloscia - to tego rodzaju uklad prowadzi do postawy, w ktorej rezygnuje sie z aktywnosci wlasnej i cala energia zwraca ku zrodlu zewnetrznemu, z ktorego nadejdzie ostatecznie spelnienie wszelkich zyczen.Postawa ta przybiera dlatego tak gwaltowna forme, ze jest jedynym sposobem, w jaki dana osoba moze probowac urzeczywistnic swe pragnienia.Usta, bardziej niz jakikolwiek inny organ, wyrazac moga postawe odbiorcza, i temu przypisac nalezy fakt, ze osoby te nieraz we snie wyobrazaja sobie, ze sa karmione, pielegnowane itp.; jednakze ustne doznania nie stanowia przyczyny tej postawy; sa tylko przejawem tej postawy wobec swiata wyrazonym w jezyku ciala.To samo odnosi sie do osoby analnej, ktora z uwagi na swoje szczegolne doznania zyje bardziej na uboczu anizeli osoba oralna, szuka bezpieczenstwa tworzac ze siebie samowystarczalny system i odczuwa milosc oraz wszelkie uzewnetrznienie jako zagrozenie wlasnego bezpieczenstwa.Prawda jest, ze w licznych wypadkach postawy te rozwijaja sie najpierw w zwiazku z karmieniem i wydalaniem, ktore stanowia glowne czynnosci wczesnych lat dzieciecych, a takze glowna sfere, w ktorej wyraza sie milosc albo ucisk ze strony rodzicow, a przyjazn lub niechec ze strony dziecka.Nadmierna stymulacja lub frustracja zwiazana ze sfera erogenna sama przez sie nie prowadzi jednak do utrwalenia takich postaw w charakterze czlowieka i chociaz w zwiazku z karmieniem i wydalaniem dziecko doznaje pewnych przyjemnych sensacji, to nie odgrywaja one wiekszej roli w rozwoju charakteru, o ile na planie fizycznym nie reprezentuja postaw wynikajacych z calosci struktury tego charakteru.Dla dziecka pewnego bezwarunkowej milosci swej matki nagle przerwanie karmienia piersia nie pociaga za soba zadnych powaznych nastepstw charakterologicznych; dziecko niepewne milosci macierzynskiej moze nabrac rysow oralnych, mimo ze proces karmienia odbywal sie bez szczegolnych zaburzen.Oralne i analne fantazje badz fizyczne sensacje w pozniejszych latach nie sa wazne ze wzgledu na fizyczna przyjemnosc, ktora sprawiaja, ani na jakas tajemnicza sublimacje owej przyjemnosci, lecz jedynie ze wzgledu na specyficzna forme powiazan ze swiatem, ktora stanowi ich podloze i ktora wyrazaja.Tylko z tego punktu widzenia charakterologiczne odkrycia Freuda moga byc owocne dla psychologii spolecznej.Dopoki utrzymujemy, ze np.charakter analny, typowy dla europejskich nizszych klas srednich, jest efektem doswiadczen wczesnego dziecinstwa zwiazanych z procesem wydalania, nie bedziemy miec zadnych prawie danych, ktore pozwolilyby zrozumiec, dlaczego okreslona klasa mialaby sje odznaczac wlasnie analnym charakterem spolecznym [ Pobierz całość w formacie PDF ]