[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Cytat z Izydoraumieszcza prawodawstwo merowińskie w tradycji roz-poczynającej się od Mojżesza i obejmującej prawoegipskie, greckie i rzymskie, której kulminacją jest ko-deks Teodozjusza.Najpóz
niej w połowie VIII w.nie-którzy autorzy umieszczali, jak się wydaje, kodeksymerowińskie w obrębie długiej i prestiżowej tradycji.Oto co mówi prolog do Lex Baiwariorum o frankijskimprawodawstwie:Gdy król Franków, Teuderyk, przebywał w Ch�lons-sur-Marne, wybrał mędrców biegłych w dawnychprawach jego królestwa.Własnymi słowami nakazałim spisać prawo Franków, Alamanów i Bawarów,każdego z ludów znajdujących się pod jego władzą,i dodał do niego to, co musiało zostać dodane, a usu-nął to, co było niewłaściwe, bądz
niedostatecznie upo-rządkowane.Zmienił także to, co wynikało z pogań-skich zwyczajów tak, by było zgodne z religią chrze-ścijańską.To zaś, czego król Teuderyk nie mógł po-prawić z powodu starodawnego trwania obyczaju po-gańskiego, zaczął poprawiać póz
niej król Childebert,a dzieło to ukończył król Chlotar.Odnowy zaś doko-nał najbardziej chwalebny król Dagobert z pomocąświatłych ludzi  Klaudiusza, Chadoinda, Magnusai Agilulfa, zmieniając na lepsze wszelkie stare prawai dając każdemu ludowi pisma, które zachowują oneaż po dziś dzień.Wiele z tego jest jednak raczej dokonywaną przezautora rekonstrukcją dziejów frankijskiego prawodaw-stwa aniżeli opisem opartym na znajomości faktów.Pa-ralele z epilogiem Pactus Legis Salicae są zbyt oczywi-ste, by można było je pominąć.Teuderyk odgrywał rolęprimus rex Francorum, a jego dzieło również było po-prawiane przez Childeberta i Chlotara.Uwaga na tematudziału Dagoberta może opierać się na jakiejś pewniej-szej tradycji, choć może mieć znaczenie fakt, że poma-ga mu czterech światłych mężów  Pactus Legis Sali-cae również przypisywany jest w prologu czterem mę-żom biegłym w prawie.Bardziej wiarygodna niż informacje z przedmowyjest zawarta w pierwszym tytule Lex Baiwariorumuwaga, że prawo zostało ustanowione  w obecnościkróla, jego możnych (principes) i całego ludu chrześci-jańskiego królestwa Merowingów.Potem związekmiędzy Merowingami a władcami Bawarów zostaje za-rysowany w prawach o wysokości nawiązek.Pięć ba-warskich rodów ma zawsze otrzymywać podwójną na-wiązkę, a członkowie rodu Agilulfingów, w tym dux poczwórną. A dux, który włada całym ludem zawszepochodzi z gens Agilulfingów.Tak być powinno, gdyżkrólowie, nasi przodkowie, zgodzili się na to, by wy-bierali na duxa kogoś z ich gens, wiernego królowii roztropnego.Jasne jest, że Lex Baiwariorum jestprawem merowińskim, a Agilulfingowie byli wiernymisługami merowińskich królów.Być może wiarygodniejszy od prologu do Lex Ba-iwariorum jest prolog występujący w niektórych ręko-pisach prawa Alamanów.Tutaj Lex Alamannorumprzypisywane jest Chlotarowi oraz jego możnym, tojest trzydziestu trzem biskupom, trzydziestu czteremwodzom i siedemdziesięciu dwóm komesom oraz po-zostałemu ludowi.Materiał z
ródłowy dostarczanyprzez kodeksy prawa rypuarskiego, Alamanów i Bawa-rów sugeruje, że panowanie Chlotara II i Dagoberta I tobardzo ważny okres dla kompilacji i poprawy przepi-sów prawa, trzeba jednak powiedzieć, że wartość tegomateriału jest niepewna.Prawodawstwo i arystokracjaPrzypisanie Lex Alamannorum Chlotarowi II i jegoprincipes jest także istotne z uwagi na fakt, że umiesz-cza ono promulgację kodeksu w kontekście wiecuświeckich i duchownych podobnego do tego, na którymChlotar wydał swój edykt paryski w 614 r.Wydawaniekodeksów oraz ogłaszanie edyktów odbywało się nadworze.Chilperyk I, Guntram i Childebert II podkre-ślali element konsensu w ich prawodawstwie, podobnynacisk jest widoczny także w przedmowach do PrawaAlamanów i Bawarów.Wśród dworzan znajdowali sięwięc ludzie znający prawo rzymskie Asklepiodatusa,czterej mężowie wspomniani jako pomocnicy Dagober-ta I w prologu do Lex Baiwariorum, lub Leodegariusza,któremu Childeryk II powierzył, jak się wydaje, doko-nanie poprawek we wszystkich prawach królestwa.Pactus Legis Salicae i Lex Ribvaria prawdopodobniepowstały w podobny sposób.Prawa Alamanów dostarczają także pewnych infor-macji na temat granic wierności regionalnej arystokra-cji.O ile niektóre rękopisy przypisują Lex Alamanno-rum Chlotarowi i elicie jego królestwa, w innych jestono przypisywane Lantfrydowi, księciu (dux) Alama-nów w latach 712 730103.Najwyraz
niej w pierwszejpołowie VIII w.Lantfryd uzurpował sobie prawo doogłaszania kodeksu, choć wcześniej prawodawstwo by-ło jedną z głównych dziedzin aktywności królów me-rowińskich.Pactus Legis Salicae można z dużą dozą prawdopo-dobieństwa przypisać Chlodwigowi.Jego list do bisku-pówjest bez wątpienia najstarszym dającym się dato-wać merowińskim tekstem prawnym.Synowie i wnukiChlodwiga również wydali znaczną liczbę praw, a jużz pewnością królowie ogłaszali kodeksy na początkuVII w. panowanie Childeberta II, Chlotara II i Da-goberta I wydaje się wielką epoką merowińskiego pra-wodawstwa.W czasach po Dagobercie mniej jest mate-riału z
ródłowego świadczącego o królewskich legisla-cjach, ale za panowania Childeryka II Leodegariuszrozpoczął, jak się wydaje, dzieło wielkiej reformy me-rowińskiego prawa.Jednak na początku VIII w.duxAlamanów Lantfryd uzurpował sobie coś, co zdawałosię prerogatywą królewską.Merowingowie nie utracili jednak całkowicie funkcjiprawnych  nawet w VIII w.odgrywali ważną rolę wsądownictwie.Znaczenie króla i jego dworu dla wy-miaru sprawiedliwości nigdzie nie jest ukazane dobit-niej niż w opisie przybycia Dagoberta I do Burgundiikrótko po śmierci Chlotara II pióra Fredegara.Wywoła-ło ono niepokój biskupów i możnych, a radość bied-nych.W Saint-Jean-de-Losne król rozsądził tyle spraw,ile tylko mógł.Nakazał również zabicie Brodulfa,głównego zwolennika jego brata, ale ponieważ miałuczynić to  wchodząc do kąpieli , można przyjąć, żerozkaz ten został wydany skrycie, poza sądem.ChoćFredegar podaje bardzo niewiele szczegółów o spra-wowaniu przez króla sądów, o formie królewskiegowymiaru sprawiedliwości można wnioskować na pod-stawie zachowanych umów albo ostatecznych porozu-mień (placitum) sporządzanych na końcu postępowaniasądowego [ Pobierz całość w formacie PDF ]