[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jednym z jejelementów jest rozszerzanie sentymentów związanych z najbliższym otoczeniem i własną rodziną namakrospołeczną zbiorowość narodową.Służą temu metafory  ojczyzny-matki",  rodaków--braci",kojarzenie ojczyzny z  domem rodzinnym", nazywanie Polski krajem  rodzinnym" etc.Znany, powstałyjeszcze w XIX wieku wiersz zaczynający się od słów:  Kto Ty jesteś? - Polak mały", uczy, że na pytanie: Gdzie mieszkasz?", odpowiedz
ma brzmieć:  Między swemi"." Procesom modernizacyjnym towarzyszy laicyzacja społeczeństwa i zawężanie się związanej zreligią sfery sacrum.Pozostawia to niedosyt, który może zaspokajać i zaspokaja naród.Jak pisze Seton-Watson, nacjonalizm stał się namiastką religii i naród zaczął być pojmowany przez nacjonalistów napodobieństwo boga (Seton-Watson 1977).Wielu badaczy zwraca uwagę na religijne zabarwienie ideologii narodowej i związanej z narodemsfery postaw i zachowań.Z
więta narodowe i ich obchody wzorowane są na świętach i obchodachreligijnych.Wobec symboli narodowych obowiązuje postawa szczególnej czci, a potraktowanie ich wsposób jej pozbawiony uważane jest za profanację, podobnie jak to jest w przypadku symboli religijnych." W wielorako zróżnicowanym świecie, w którym człowiek należy do wielu rozmaitych grup ipełni wiele różnych ról, chwiejne jest jego poczucie tożsamości.Jednym ze stabilizujących jeelementów stała sięRozdział XI.Naród 249rola zawodowa.Jednak w coraz szybciej zmieniającym się świecie, do którego przystosowanie wymaganabywania wciąż nowych specjalizacji, zachwianiu ulega również tożsamość związana z rolą zawodową.Kiedy już nikt nie wie, kim jest, tożsamość narodowa pozwala wyjść z tego chaosu.Pierwszoplanowe miejsce tożsamości narodowej ukazały wspomniane już badania przeprowadzone w Polsce przez OBOPw 1988 r.Określenie  jestem Polakiem" było wybierane najczęściej (87 proc), nieco częściej nawet niż określenia takichpodstawowych tożsamości jak  jestem żoną/mężem" (85 proc.) i  jestem mężczyzną/kobietą" (83 proc.) (Karpiński 1999).Trzy fale ruchów narodowych i kształtowania się państw narodowych w epocenowoczesnejWiek XIX w historii Europy był wiekiem rozwoju ideologii i aspiracji narodowych, a także ruchównarodowych.W Polsce był to wiek powstań, a w Europie Wiosny Ludów i niezliczonych pomniejszychrewolucji o zabarwieniu narodowym.Znaczenie i siłę sentymentów narodowych, które rozwinęły się wtamtym stuleciu, wyraz
nie ukazała pierwsza wojna światowa.Do czasu jej wybuchu nie w pełni zdawano sobie z nich sprawę.W kręgach lewicowych z nadzieją, wprawicowych z obawą odnoszono się do ponadnarodowych solidarności klasowych.W więziach łączącychklasy widziano zwycięskiego konkurenta więzi narodowych.Manifest komunistyczny w 1848 roku głosiłhasło  Proletariusze wszystkich krajów łączcie się", a jego twórcy byli przekonani, że tego rodzaju połączenieniechybnie nastąpi.Socjaliści francuscy jeszcze w przeddzień wybuchu wojny wierzyli, że wojny niebędzie, bowiem francuski robotnik nie będzie strzelał do niemieckiego, a niemiecki do francuskiego.Byliprzekonani, że łącząca ich więz
, oparta na wspólnych interesach robotniczych, jest znacznie silniejsza odwięzi każdego z nich z kapitalistą tej samej co i on narodowości.Wojna wybuchła, robotnicy strzelali dosiebie.Koniec tej wojny przyniósł falę konstytuowania się nowych państw narodowych.Zmieniła się mapaEuropy.Kończący wojnę traktat wersalski uwzględnił aspiracje narodowe wielu grup etnicznych i uznałprawo narodów do samostanowienia.Rozpadły się wieloetniczne państwa dynastyczne i na północy orazpołudniu wschodniej części Europy powstały nowe państwa zaspokajające aspiracje narodowe wieluzbiorowości.Druga fala konstytuowania się nowych państw, dążących z mniejszym lub większym powodzeniem dorealizacji wykształconego w Euro-250 Część trzecia.Zbiorowości społecznepie wzoru państwa narodowego, wystąpiła po drugiej wojnie światowej i była rezultatem dekolonizacjiAzji i Afryki.Trzecią falę ruchów narodowych możemy obserwować współcześnie.Pojawiły się wraz z upadkiempanowania komunistycznego w wielonarodowych państwach.Dramatyczne przejawy tych ruchówwidzieliśmy na terenie byłej Jugosławii oraz w niektórych republikach dawnego Związku Radzieckiego(Czeczenia).W innych jego częściach dążenie do samodzielności poszczególnych republik zaznacza się teżwyraz
nie, chociaż nie tak dramatycznie.Współcześnie pragnienie własnego państwa przejawia coraz częściej i to coraz mniejszychzbiorowości.Wedle ustaleń Organizacji Narodów Zjednoczonych, gdyby wszystkie grupy etniczne w skaliświata uzyskały pełną niepodległość, przed budynkiem ONZ trzeba by powiesić pięć tysięcy odrębnychflag (Burszta 1998: 143).Dla niektórych jest to poważny, budzący niepokój problem; niepokoją się możliwością destabilizacjiobecnej równowagi politycznej świata, jak również tym, że są to często zbiorowości zbyt małe, aby mogłyuczestniczyć w międzynarodowym współzawodnictwie w roli samodzielnych podmiotów (Rakowska-Harmstone 1997).5.Państwa wielonarodowe i narody wieloetniczneProcesy narodotwórcze, niezależnie od tego, jak przebiegały w poszczególnych krajach, niemal nigdzie niedoprowadziły do powstania państw narodowych jednolitych pod względem etnicznym inarodowościowym.Nie są jednolite nie tylko te państwa narodowe, które rozwinęły się z wcześniejszychpaństw terytorialnych i dynastycznych, ale także te, które powstały w wyniku dążeń do suwerennościpolitycznej grup etnicznych, przekształcających się w narody.Większość państw to etniczne mozaiki, któreprawie w każdym wypadku mają inne wzory.Można jednak wskazać cztery podstawowe wątki tych wzorów,które w poszczególnych przypadkach najrozmaiciej się ze sobą splatają." W państwach narodowych, rozwiniętych z wcześniejszych państw terytorialnych, tożsamość narodowapowstawała jako nowa jakość.Tworzyła się na podstawie wspólnych dziejów i kształtującej się wspólnotykultury symbolicznej.Nadbudowywała się nad regionalnymi różnicami etnicznymi, często nie niwelującich.Niekiedy mimo zachowania ostrych różnic, powstawała harmonijna całość, jak to się stało w przypadkuSzwajcarii.Kiedy indziej podziały i antagonizmy pozostawały żywe, tak jak w przypadku Kastylii iKatalonii w Hiszpanii, które dzieli nie tylko odmienne widzenie przeszłości Hiszpanii (Goward, b.d.w.)oraz silne po-Rozdział XI [ Pobierz całość w formacie PDF ]